Cập nhật nội dung chi tiết về Miếu Bà Cố Chủ Ở Hòn Sơn mới nhất trên website Herodota.com. Hy vọng thông tin trong bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu ngoài mong đợi của bạn, chúng tôi sẽ làm việc thường xuyên để cập nhật nội dung mới nhằm giúp bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất.
Top Travels – Miếu Bà Cố Chủ được xây dựng mới từ năm 1945 và luôn được giữ gìn, tôn tạo mới hàng năm. Mỗi năm cứ đến ngày 9 tháng 9 Âm lịch, người dân Hòn Sơn tổ chức lễ cúng Bà rất long trọng diễn ra trong suốt 3 ngày liền. Điều này thu hút rất nhiều người về đây dự hội, và trở thành một nét văn hóa tốt đẹp trong đời sống tinh thần của người dân.
Giới thiệu về Bà Cố Chủ
Miếu Bà Cố Chủ hay còn gọi là Bà Chúa Hòn tọa lạc ở xã Lại Sơn, huyện Kiên Hải, tỉnh Kiên Giang nằm cách thành phố Rạch Giá 65km về phía Tây, với diện tích 11,5km2. Theo truyền thuyết Bà tới hòn đảo này rất sớm từ lúc nó còn hoang vu cùng với con gái và con rể. Tên của Bà là Nguyễn Thị Phố, quê ở Cà Mau. Từ đó, ngư dân từ khắp nơi về đây sinh cơ lập nghiệp trong sự đùm bọc chở che của Bà Chúa Hòn và đã lập miếu là nơi thờ người đầu tiên đến và khai phá vùng đất đảo hoang vu Hòn Sơn.
Lịch sử miếu Bà
Miếu Bà Cố Chủ được xây dựng mới từ năm 1945 và luôn được giữ gìn, tôn tạo mới hàng năm. Mỗi năm cứ đến ngày 9 tháng 9 Âm lịch, người dân Hòn Sơn tổ chức lễ cúng Bà rất long trọng diễn ra trong suốt 3 ngày liền. Điều này thu hút rất nhiều người về đây dự hội, và trở thành một nét văn hóa tốt đẹp trong đời sống tinh thần của người dân.
Miếu Bà Cố Chủ nằm xoay mặt ra bãi Nhà, bên trong miếu chia làm hai khu rõ rệt. Trong khu đầu tiên rộng rãi nhưng chỉ bố trí vài ba ghế ngồi. Còn khu bên trong là bàn thờ, có tượng của Bà Cố Chủ với nét mặt uy nghiêm dưới hàng cờ phướn sặc sỡ.
Tại Hòn Sơn, tín ngưỡng Bà Cố Chủ còn được biểu hiện như một dạng shamanism, người dân tin rằng ai đau ốm mà có lòng tin bà nhập đồng chỉ cách lấy thuốc chữa bệnh. Hiện nay : Đến nay, hoạt động cúng kiếng Bà Cố Chủ được diễn ra theo mô thức dành cho bậc tiền hiền khai khẩn đất đai, làng xã, điều này thể hiện tâm thức “uống nước nhớ nguồn” của cư dân trên đảo.
Truyền thuyết về Bà Cố Chủ được thể hiện trong văn hóa sinh hoạt của người dân, đó là con người thích nghi và tương tác với biển đảo hoang sơ, thể hiện khát vọng về cuộc sống bình yên, công bằng, đạo lý qua tín ngưỡng thờ “thần biển” ở địa phương là Bà Cố Chủ để trấn an cho mình, đồng thời để đối đầu với cuộc mưu sinh đầy trắc trở , hiểm nguy.
Ngoài ra, Miếu Bà Cố Chủ sở hữu phong cảnh hữu tình, thiên nhiên thoáng mát. Điều này làm cho người đến viếng có thời gian tịnh tâm, bỏ lại xô bồ ồn ã và những mệt mỏi chốn thành thị.
Nếu các bạn có chuyến du lịch Hòn Sơn nào sấp tới thì đừng quên ghé tham quan miếu Bà Cổ Chủ để cầu nguyện mang lại sự may mắn cho gia đình.
Địa chỉ : Nằm ở Hòn Sơn Rái thuộc xã Lại Sơn, huyện Kiên Hải, tỉnh Kiên Giang.
Chủ Đầu Tư Công Trình Miếu Thờ Bà Chúa Xứ Ở Đồng Tháp “Ưu Ái” Nhà Thầu
Hàng năm, có gần một triệu lượt khách về dự lễ hội Gò Tháp, viếng Bà Chúa Xứ. Do vậy nhằm mục đích phục vụ nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng của nhân dân địa phương và trong khu vực, ngành chức năng tỉnh Đồng Tháp đã ký kết hợp đồng thực hiện dự án án tu bổ Miếu thờ Bà Chúa Xứ ở Gò Tháp (H.Tháp Mười, Đồng Tháp). Sau 5 năm thi công, công trình trên vẫn chưa hoàn thành, thay vì kế hoạch ban đầu chưa đến 1 năm.
Công trình xây dựng tu bổ Miếu thờ Bà Chúa Xứ thuộc dự án Bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích lịch sử và khảo cổ Gò Tháp (xã Tân Kiều, H.Tháp Mười) được khởi công từ tháng 12-2014, do Ban Quản lý khu di tích Gò Tháp, thuộc Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch (VH,TT-DL) Đồng Tháp, làm chủ đầu tư.
Công ty TNHH TM-XD mỹ thuật tượng đài Ánh Dương (gọi tắt là Công ty Ánh Dương, trụ sở tại Q.Thủ Đức, chúng tôi trúng thầu thi công, với tổng giá trị hơn 7,3 tỷ đồng. Theo hợp đồng, công trình sẽ hoàn thành đưa vào sử dụng vào tháng 11-2015, nhưng đến nay Miếu thờ Bà Chúa Xứ vẫn ngổn ngang.
Từ cuối năm 2018, UBND tỉnh Đồng Tháp đã chỉ đạo Thanh tra tỉnh tiến hành thanh tra toàn diện công trình trên, qua đó phát hiện nhiều sai phạm của chủ đầu tư và đơn vị thi công.
Theo báo cáo do ông Nguyễn Hữu Lý – Phó giám đốc Sở VH,TT-DL Đồng Tháp (nguyên Giám đốc Ban Quản lý khu di tích Gò Tháp – chủ đầu tư công trình) ký văn bản gửi Thanh tra tỉnh về tình hình thực hiện công trình tu bổ Miếu thờ Bà Chúa Xứ đã thừa nhận có nhiều hạn chế, sai sót trong quá trình quản lý, đầu tư công trình này.
Trong quá trình thương thảo hợp đồng, nhằm đẩy nhanh tiến độ công trình nên chủ đầu tư đã đồng ý cho nhà thầu đóng 60 cọc bê-tông cốt thép (mỗi cọc dài 14m) không đạt yêu cầu. Sau đó để khắc phục đã quyết định tăng thêm chiều dài mỗi cọc là 2m.
Kết quả là có rất nhiều phần việc phát sinh ngoài hợp đồng. Cụ thể như: sai số lượng cọc, phải tháo dỡ, vận chuyển 1.400 m 2 đan ra khỏi hiện trạng công trình, tháo dỡ nhà bê-tông cốt thép diện tích 100 m 2, san lấp mặt bằng tăng khoảng 200m 3 do khảo sát chưa đúng hiện trạng, thay đổi thiết kế ngói âm dương, thay đổi chủng loại vật liệu lát nền từ gạch Ceramic thành gạch gốm Hạ Long. Tất cả các phát sinh do thi công sai thiết kế gây thiệt hại khoảng trên 2 tỉ đồng cho đơn vị thi công.
Dù chưa được Sở Xây dựng tỉnh Đồng Tháp thẩm tra lại dự toán phát sinh, nhưng Ban Quản lý khu di tích Gò Tháp đã tự ý cho nhà thầu tạm ứng trước số tiền tương ứng cho phần phát sinh bằng cách nghiệm thu trước các mục chưa thi công.
Nhà thầu cung cấp chứng từ giả
Khi cho thanh toán, chủ đầu tư tin rằng giá trị này nhà thầu đã thi công công tác khác đến khi có kết quả thẩm tra xong số tiền này sẽ được quyết toán. Lúc đó chủ đầu tư sẽ thu hồi đủ số tiền đã cho tạm ứng vượt khối lượng, vì số phát sinh lớn hơn gần gấp 2 lần số tiền cho ứng.
Đồng thời để đảm bảo an toàn, chủ đầu tư yêu cầu nhà thầu phải giao cho chủ đầu tư giữ sổ tiết kiệm của nhà thầu đang gửi tại ngân hàng, tương đương số tiền đã cho tạm ứng để buộc nhà thầu sớm phải thi công cho đúng tiến độ.
Mỗi lần như vậy, nhà thầu đều có giấy cam kết khắc phục và sẽ đẩy nhanh tiến độ thi công. Nhưng thực tế thì không như cam kết. Cuối cùng buộc phải đi đến chấm dứt hợp đồng.
Khi quyết định chấm dứt hợp đồng, chủ đầu tư đến ngân hàng, nơi Công ty Ánh Dương bảo lãnh và gửi tiết kiệm để rút tiền, thu hồi số tiền tạm ứng. Khi đó mới vỡ lẽ ra là giấy bảo lãnh tạm ứng và sổ tiết kiệm đều là giấy giả.
Theo tìm hiểu, đến nay Công ty Ánh Dương còn nợ chủ đầu tư số tiền gần 3,7 tỷ đồng. Trong đó, nợ tạm ứng gần 2 tỷ đồng, nợ khối lượng chưa thi công hơn 1,5 tỷ và phạt vi phạm hợp đồng hơn 184 triệu đồng.
Sau khi Thanh tra tỉnh Đồng Tháp có kết luận về các sai phạm trên, vụ việc đã được chuyển cho cơ quan công an tiếp tục làm rõ.
Ông Nguyễn Hữu Lý, Phó giám đốc Sở VH,TT-DL Đồng Tháp nêu trong báo cáo: Trong vấn đề này chủ đầu tư là nạn nhân. Trước đây nhà thầu đã từng thực hiện nhiều công trình cho tỉnh Đồng Tháp, chưa có dấu hiệu gian dối, nên chủ đầu tư chủ quan không xác minh. Khu di tích Gò Tháp là di tích quốc gia đặc biệt, nằm trên địa bàn xã Mỹ Hoà và Tân Kiều của H.Tháp Mười. Khu di tích này là niềm tự hào lớn lao đối với người dân Tháp Mười nói riêng và người dân Đồng Tháp nói chung. Vùng đất này xưa kia thuộc Vương quốc Phù Nam, đã tồn tại và phát triển qua nhiều thế kỷ. Đỉnh cao là từ thế kỷ thứ I đến thế kỷ thứ VII sau công nguyên, với những di sản quý giá mang tính chỉ dẫn cao về xã hội, tôn giáo và tín ngưỡng.Miếu “Bà Chúa Xứ” Ở Núi Sam
Phát hiện này vào những năm 40 thế kỷ trước, cho thấy nền văn minh đô thị đã có trước công nguyên tại tỉnh An Giang, cũng như hiện nay tỉnh còn được mọi người biết qua dãy Thất Sơn huyền bí cùng miếu Bà Chúa Xứ.
QUẦN THỂ THẤT SƠN HUYỀN BÍ
Nói đến Thất Sơn mọi người đều sẽ có ấn tượng, bởi nơi đây đầy những sự huyền hoặc và kỳ bí, vì gần hai trăm năm nay vùng Thất Sơn đã có nhiều chuyện truyền kỳ lẫn những lời đồn đại, và điều này khiến mọi người mang tính hiếu kỳ luôn luôn tìm đến với dãy Thất Sơn để tìm hiểu.(xem so dien thoai theo phong thuy)
Thực tế quần thể Thất Sơn không chỉ có bảy ngọn núi mà có đến mười hai ngọn. Chúng kết hợp thành một dãy núi nằm về phía tây bắc thị xã Châu Đốc, tỉnh An Giang bây giờ, vì thế mà mọi người còn gọi vùng Thất Sơn là “Năm Non Bảy Núi” để cho thấy dãy núi vẫn có đủ 12 ngọn khác nhau.
Theo địa dư triều đình nhà Nguyễn viết, vùng Thất Sơn có đến 12 ngọn núi, chính Tổng Đốc thành An Giang thời đó đã đặt cho cho các tên núi là : Tà Chiến, Trà Nghịch, Tượng, Thốt, Cà Âm, Năm Sư, Khẻ Lập, Ba Xoáy, Ngất Sung, Nam Vi, Đoài Tôn và Chơn Sum.
Sau này theo thói quen, người dân chỉ gọi có bảy núi chính gồm : Trà Sư, Két, Đài, Tượng, Bà Đội Om, Ông Tô và Cấm Sơn, vì núi Cấm bao gồm những ngọn Ba Xoáy, Ngất Sung, Chơn Sum, Nam Vi và Đoài Tôn, bởi chúng liên kết với nhau. Sở dĩ những ngọn núi này có những tên kể trên, do mọi người căn cứ theo hình dạng của mỏi ngọn mà đặt tên cho dễ kêu, dễ nhớ.
Về tên Bảy Núi (Thất Sơn) như đã giải thích, còn Năm Non là gì ? Theo các vị kỳ lão trong vùng kể lại, cách đây gần hai trăm năm :
– NÚI CẤM (Cấm Sơn) : một trong bảy núi có tiếng là linh thiêng nhất, nơi tập trung các vị chân tu và đạo sĩ. Bởi lẽ Cấm Sơn thời gian trước thế kỷ 19 còn rất hiểm trở, rừng già mịt mù u tịch, thú dữ xê dịch từng đàn và quanh núi có năm vồ (gò) cao đặc biệt, mỏi vồ mang một tên riêng như :
– VỒ BỒ HÔNG : nằm ở hướng tây. Theo lời truyền khẩu từ nhiều đời, trước khi mới phát hiện ra vồ này thì loài Bồ Hông (bò rừng cao lớn hơn bò nhà) sinh sống ở đây rất đông, nên mọi người mới đặt tên là vồ Bồ Hông.
– VỒ ĐẦU : nằm về hướng tây bắc, đi theo ngã chợ Thum Chưn lên, có lẽ lúc mới lên núi thấy ngay vồ này trước mắt, nên được đặt là Vồ Đầu là vậy.
– VỒ BÀ : người Việt gốc Khmer thường gọi vồ là Phụm Barech, trước đây thờ bà Chúa Xứ, nằm về hướng nam.(so dien thoai phong thuy)
– VỒ ÔNG BƯỚM : nằm phía bắc Cấm Sơn. Ngày xưa người ta thấy mỏi buổi sáng tinh sương, từ trong hang đá có một bầy bướm khồng lồ bay ra như một đám mây bay vào vùng rừng rậm.
Không biết đàn bướm ấy bay đến đâu nhưng chiều tối thì chúng lại bay trở về hang đá ấy. Dân đi rừng tìm củi thấy vậy nên tò mò tụ đến xem làm xôn xao cả vồ, khiến đàn bướm bay đi mãi không về hang động này nữa. Vì lẽ đó mà người ta đặt tên là Vồ Ông Bướm hay còn gọi là Điện Bướm.
– VỒ THIÊN TUẾ : vồ cuối cùng nằm ở phía đông, người Khmer gọi vồ là Phụm Pra Péal, nơi đây có rất nhiều cây thiên tuế, có cây sống trên vài trăm năm rất to lớn xum xuê.
Còn thời nhà Nguyễn tên năm vồ này là Ngất Sung, Ba Xoáy, Nam Vị, Đoài Tôn, Chơn Sum.
Núi Cấm chỉ cao trên 780 mét, còn chiều dài đến gần 7,5 km và rộng 6,5 km, nằm giữa 4 thôn Vĩnh Trung, Thuyết Nạp (tổng thành Ý, huyện Tịnh Biên), Nam Qui (tổng thành Lễ) và Châu Lang (Long Thành Ngãi, huyện Tri Tôn) núi nằm giữa 2 núi Bà Đội Om và núi Đài.
Theo giả thuyết, tên núi Cấm (Cấm Sơn) được mọi người hiểu như sau :
– Nhiều người cho rằng, núi này vào thế kỷ 19 có tên Thiên Cẩm Sơn (tức Gấm Nhà Trời), còn dân làng mộc mạc đọc trại theo giọng địa phương là Thiên Cấm Sơn (tức Trời Cấm Vào Núi). Sau đọc gọn chỉ còn Cấm Sơn.
– Còn những người sống vào thời kỳ Nguyễn Ánh – Tây Sơn cho biết : khi chúa Nguyễn Ánh bôn tẩu tránh quân Tây Sơn vào núi ẩn mình, Chúa Nguyễn đã cấm dân lên núi nên dân chúng gọi là núi Cấm.
Giả thuyết nào cũng có cái lý đúng, nhưng chắc chắn tên núi Cấm có từ cuối thế kỷ 19 cho đến nay.(xem tu vi so dien thoai)
CHÙA TÂY AN
Khi nói đến Thất Sơn là nói đến dãy núi nằm sát biên giới nước Campuchia, và không ai không biết đến núi Sam (trước đây tên Vồ Bà), núi cao chừng 250m, nơi có chùa Tây An, lăng Thoại Ngọc Hầu và miếu Bà Chúa Xứ nằm trên một trục đường chính, và có những liên hệ gắn liền nhau. Hằng năm vào ngày 24 tháng 4 ÂL là ngày vía Bà Chúa Xứ.
Ở núi Sam còn có tháp Phái và chùa Phước Điền, tạo nên một quần thể di tích văn hóa, tín ngưỡng thờ Phật và Thần của vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Chùa Tây An trên đường đi đến miếu Bà Chúa Xứ, có nhiều điển tích, và có nhiều cách giải thích ai đã xây dựng chùa. Những điển tích đó như sau :
– Thoại Ngọc Hầu vâng lệnh vua Minh Mạng và Quan Tổng trấn Gia Định thành tức Tả quân Lê Văn Duyệt, qua Cao Miên “bảo hộ đất trấn Tây”. Ở quê nhà, vợ ông là bà Châu Thị Tế đêm ngày lo sợ chồng chết trận, lại là người mộ đạo sùng bái thần linh, bà van vái Trời Phật Thánh Thần gia hộ cho ông sớm được bình an trở về. Nếu lời cầu xin được như ý, bà sẽ lập chùa thờ Phật để tạ ơn.
Khi Thoại Ngọc Hầu từ trấn Tây (Cao Miên) bình an trở về, bà kể lại lời cầu khấn, ông liền cho xây chùa lấy tên Tây An Tự (ngôi chùa từ trấn Tây bình an trở về). Sau đó cho lính sang Cao Miên chở cốt Phật về thờ, theo truyền thuyết thì cốt tượng Phật này do vua Cao Miên tặng Thoại Ngọc Hầu vì ông có công dẹp yên giặc Xiêm La.(sim phong thủy)
Nhưng ông lo ngại việc tự ý xây chùa và đem cốt Phật từ đất Miên về thờ sẽ thấu đến triều đình. Sợ vua không phong sắc mà còn bị quở phạt, nên đặt thành tên miếu Bà Chúa Xứ để tránh phiền phức.
Thực tế tại vùng kinh Vĩnh Tế lúc ấy có cả chùa Tây An và cả miếu Bà Chúa Xứ, như vậy Thoại Ngọc Hầu xây dựng chùa Tây An hay xây dựng miếu Bà đang còn được mọi người tìm hiểu ?!
Theo sách Đại Nam Nhất Thống Chí, vùng này trong thời gian Thoại Ngọc Hầu trấn đóng đã có chùa Thụy Sơn ở địa hạt Thụy Sơn, và chùa Tây An ở địa hạt Vĩnh Tế, không ghi có miếu Bà Chúa Xứ, mặc dù từ chùa Tây An đến miếu Bà không xa chỉ trên một đoạn đường ngắn. Phải chăng vào đời vua Tự Đức (1848 – 1883), miếu Bà chưa hình thành hoặc miếu còn quá nhỏ nên không được ghi vào sách ?
Nên trong thời gian Thoại Ngọc Hầu trấn nhậm vùng Châu Đốc vào thời vua Minh Mạng (1820 – 1840), tương truyền cho rằng ông đã dựng lên chùa Tây An là đúng.
Nhưng có một tích khác lại quả quyết, Thoại Ngọc Hầu không xây dựng chùa Tây An mà ông dựng đền thờ Lễ Công ở hạt Châu Phú để thờ Thống suất chưởng cơ Nguyễn Hữu Cảnh. Còn chùa Tây An do Tổng đốc Doãn Uẩn xây dựng năm 1847, tức 18 năm sau khi Thoại Ngọc Hầu qua đời.
Cũng có thể nói, chùa Tây An do chính Thoại Ngọc Hầu xây dựng vào những năm 1820 – 1825, lúc đó nơi đây đã có miếu Bà bên đường, nên ông mượn tên miếu Bà để tránh tội. Sau này vào năm 1847, Tổng đốc Doãn Uẩn mới trùng tu lại chùa Tây An lớn như ngày nay.(sim hop tuoi)
LĂNG THOẠI NGỌC HẦU
Thoại Ngọc Hầu tên thật là Nguyễn Văn Thoại (1762-1829), quê huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam, người có công đóng góp nhiều vào triều đình nhà Nguyễn đời Gia Long. Năm 1818, ông có công tổ chức đào kinh Đông Xuyên, còn gọi là kinh Thoại Hà.
Năm 1819 lại tổ chức dân chúng đào kinh Vĩnh Tế, nhưng ông chỉ đào được 3 năm thì ngừng, do dân phu đau ốm và chết quá nhiều, sau đó Tả quân Lê Văn Duyệt giao lại cho Trương Tấn Bửu đến đào tiếp.
Sau khi Thoại Ngọc Hầu qua đời, ông được truy tặng hàm Đô Đốc tước Ngọc Hầu, nên sách sử ghi là Đô thống Thoại Ngọc Hầu, có lăng tẩm đặt trên núi Sam, và gần như đối diện với miếu Bà Chúa Xứ.
Vào dịp lễ vía Bà hằng năm, chiều 24 tháng 4 ÂL, từ bên miếu Bà Chúa Xứ, Ban Quản Trị miếu Bà mặc lễ phục chỉnh tề sang Lăng thỉnh sắc ông qua Miếu dự lễ hội.
Đoàn thỉnh sắc Thoại Ngọc Hầu rất trang nghiêm, có lân dẫn đường rồi đến các vị chức sắc trong miếu Bà, các kỳ lão địa phương.(y nghia so dien thoai)
Đi sau các học trò lễ sắp thành hai hàng dọc, tay cầm cờ, cầm phướn đi hầu trước và sau Long đình, có lọng phủ do bốn người khiêng. Khi vào trong lăng, mọi người dâng hoa niệm hương tế lễ rồi thỉnh bốn bài vị lên Long đình rước về miếu Bà. Bốn bài vị gồm :
– Bài vị Đô thống Thoại Ngọc Hầu
– Bên trái bài vị bà chánh phẩm Châu Thị Tế
– Bên phải bài vị bà nhị phẩm Trương Thị Miệt
– Cuối cùng là bài vị các Công đồng
Khi thỉnh sắc về đến miếu Bà, các bài vị trên được an vị tại ngay chánh điện. Và ở đấy suốt thời gian tổ chức lễ vía Bà Chúa Xứ diễn ra.
Đến chiều ngày 27 tháng 4 ÂL như lúc thỉnh, các hương chức, các kỳ lão, học trò lễ vẫn cờ, phướn, Long đình tề tựu đưa sắc và các bài vị trở về Lăng Đô thống.(phong thuy sim)
Nguồn: Phongthuysim.vn
Lễ Vía Nữ Thần Thiên Ya Na Ở Hòn Bà Và Vấn Đề Du Lịch
Lễ vía nữ thần Thiên Ya Na ở Hòn
Lễ vía nữ thần Thiên Ya Na ở Hòn Bà và vấn đề du lịch
Bà Chúa Ngọc hay Thiên Ya Na là tên gọi của người Việt có nguồn gốc, xuất xứ từ Pô Inư Na gar – một vị nữ thần của dân tộc Chăm gắn với nhiều huyền thoại linh thiêng, hiện thân cho người mẹ sáng tạo ra muôn loài và được người Chăm tôn kính gọi là bà mẹ xứ sở. Trong cộng đồng người Chăm ở Ninh Thuận và Bình Thuận vẫn còn lưu giữ truyền thuyết về nữ thần Pô Inư Na gar. Tương truyền: Bà được trời sai xuống trần gian để tạo ra quả đất, sáng tạo ra vạn vật và muôn loài, dạy dân làm nhà, trồng lúa, dệt vải và vun đắp tình cảm yêu thương cho con người. Bà cai quản tất cả mọi miền, mọi nơi, là mẹ lớn của tất cả các mẹ xứ sở.
Từ rất sớm (thế kỷ X) người Chăm ở Nha Trang đã xây dựng ngôi đền tháp cổ để thờ nữ thần Pô Inư Na gar. Nhưng do biến động của lịch sử liên tục nhiều thế kỷ, người Chăm dần lui vào phía Nam và mang theo văn hóa tín ngưỡng của mình, đồng thời xây dựng đền thờ để thờ cúng Bà tại đền thờ Pô Inư Na gar ở xã Phước Hữu huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận và ở xã Phú Lạc huyện Tuy Phong tỉnh Bình Thuận.
Thưa thớt du khách trong ngày vía nữ thần Thiên Ya Na ở Hòn Bà.Đối với người Việt, kể từ khi giao lưu văn hóa với người Chăm, các đời vua triều Nguyễn đã rất tôn trọng về tâm linh tín ngưỡng, ban nhiều sắc thần cho Thiên Ya Na và gọi với tên kính cẩn là Thiên Ya Na Diễn Ngọc Phi hay Chúa Ngọc Thánh Phi. Cùng với đó Nhà nước phong kiến Việt Nam còn phong tặng tước hiệu Hồng ân phổ tế linh ứng Thượng đẳng thần và bắt dân ở đó phải chuẩn y và thờ phụng.
Nhiều đợt khảo sát trong cộng đồng người Việt ở Bình Thuận cho thấy, các địa điểm xây đền thờ Thiên Ya Na có ở nhiều địa phương: đền thờ Thiên Ya Na ở xã Phan Rí Thành huyện Bắc Bình, đền thờ Thiên Ya Na ở xã Phú Lạc huyện Tuy Phong, đền thờ Bà Chúa Ngọc làng Thương Hải, đền thờ Bà Chúa Ngọc làng Hải Châu xã Ngũ Phụng, miếu Cây Da xã Long Hải huyện Phú Quý và đền thờ Thiên Ya Na ở đảo Hòn Bà phường Bình Tân thị xã La Gi. Tuy có niên đại sớm muộn khác nhau nhưng các đền thờ Thiên Ya Na của người Việt xây dựng ở Bình Thuận đều có lối kiến trúc dân gian cổ kính và nội dung thờ phụng gần giống nhau. Ngoài ra, nữ thần Thiên Ya Na còn được thờ phụng tại một số đình làng, lăng vạn ở Bình Thuận và đặt ngai vị thờ ngang hàng với thành hoàng của làng, điều đó cho thấy sự ngưỡng mộ và tôn vinh bà ở nhiều địa phương trong tỉnh.
Hòn Bà là một hòn đảo nhỏ nằm ngoài biển khơi, cách bờ khoảng 2km, thuộc phường Bình Tân thị xã La Gi, khoảng từ thế kỷ XVII trở về trước, người Chăm xây dựng đền thờ và thờ phụng nữ thần Thiên Ya Na hàng năm ở đảo. Sau khi người Chăm di chuyển làng xóm đến nơi khác và không còn thờ phụng nữa, người Việt ở khu vực này đã kịp thời tiếp quản và tu bổ tôn tạo lại đền thờ, tiếp tục thờ phụng Thiên Ya Na theo phong cách của dân tộc mình từ hàng trăm năm nay. Cùng với thắng cảnh Hòn Bà là những truyền thuyết mang đầy tính tâm linh huyền thoại về nữ thần Thiên Ya Na. Sự linh hiển cũng như đức tính nhân hậu của vị nữ thần được thờ ở đây thông qua thần tích của người Chăm đã khiến cho người Việt dễ dàng tiếp thu tín ngưỡng này vào trong đời sống tâm linh tín ngưỡng và văn hóa của mình. Do vậy việc thờ phụng nữ thần Thiên Ya Na liên tục được thực hiện ở đây, dù cho bom đạn của chiến tranh có lúc làm cho đền thờ sụp đổ hoàn toàn, sau đó người dân lại góp công của tu bổ tôn tạo lại.
Các đền thờ nữ thần Thiên Ya Na ở Bình Thuận có những ngày vía bà khác nhau, riêng đền thờ Thiên Ya Na ở đảo Hòn Bà phường Bình Tân thị xã La Gi lại có ngày vía bà trùng khớp ngày vía nữ thần Thiên Ya Na ở tháp Bà Ponagar (được tổ chức từ ngày 21 đến 23/3 âm lịch hàng năm).
Từ hàng chục năm nay, việc tu bổ, tôn tạo và thờ cúng cũng như thực hiện các lễ nghi, lễ hội ở Hòn Bà của người dân được thực hiện một cách tự phát mà ít có sự quan tâm của chính quyền địa phương, nên các hạng mục kiến trúc ở đây khá lộn xộn giữa cũ và mới. Thậm chí từ việc chỉ thờ nữ thần Thiên Ya Na trên đảo với duy nhất một đền thờ bà, người ta đã tự ý dựng lên đỉnh Hòn Bà một tượng Phật bà Quan Âm, bên cạnh đền thờ nữ thần Thiên Ya Na. Cũng vì không có nguồn kinh phí nào đáng kể, chủ yếu là sự đóng góp của du khách và nhân dân địa phương nhưng rất ít ỏi, do phương tiện chở người ra đảo không đủ chuẩn, nên Đồn biên phòng ở đây không cho dân và du khách ra đảo, dù rất gần bờ. Lý do là cũng vào ngày vía bà 23/3 âm lịch năm 1986 xảy ra một vụ lật ghe, do mắc cạn nên ghe nghiêng một bên làm chết mấy chục người tại cửa biển. Do vậy từ đó đến nay rất hạn chế cho bà con ra đảo, kể cả với du khách.
Cho đến mấy năm gần đây, những khi có việc ra đảo Hòn Bà, dù đã có công lệnh nhưng chúng tôi đều phải lập danh sách báo với Đồn biên phòng mới được đi. Làm việc với các cụ già quản lý đền thờ trên đảo, các cụ mong làm sao chính quyền địa phương sớm cho bà con và du khách tự do ra đảo để họ viếng Bà và thỏa mãn về tâm linh tín ngưỡng…
Trao đổi vấn đề này với một số lãnh đạo ở địa phương, được biết lý do của Đồn biên phòng là không có ghe đủ chuẩn để chở nhân dân và du khách ra đảo, bất kể mùa nào trong năm. Thật tiếc là vào mùa này biển êm như nước trong hồ, đảo lại rất gần, nhưng hàng trăm du khách các nơi đến dự lễ vía Bà năm nay đều không được ra đảo, chỉ ở trong bờ nhìn ra, kể cả một số người Chăm từ các nơi đến phải quay về. Nghe người dân ở đây nói, doanh nghiệp Ba Thật ở thị xã La Gi đang có ý tưởng đóng một chiếc ghe lớn đủ chuẩn để đưa bà con và du khách ra đảo viếng Bà và tham quan Hòn Bà trong một vài năm tới.
Chúng tôi nghe tin rất mừng, dù sự thật còn rất xa, khi đó có thể kết nối với tuyến du lịch lễ hội vía Bà ở tháp Bà Ponagar Nha Trang để chia sẻ bớt lượng khách ở đó vào trong này, khi cùng là ngày vía Bà 23/3 âm lịch. Dịp lễ vía nữ thần Thiên Ya Na năm nay ở tháp Bà Ponagar thu hút khoảng hơn 60.000 lượt khách hành hương (có rất nhiều người Chăm ở Bình Thuận dự lễ ở đây) thì ở Hòn Bà chỉ có khoảng vài trăm du khách và người dân may mắn mới dự được lễ vía Bà. Thiết nghĩ, nếu tình hình này kéo dài như mấy chục năm qua, vẫn cấm cửa du khách không cho ra đảo, đền thờ vẫn lạnh lẽo đìu hiu thì Hòn Bà với một thắng cảnh đẹp như thế, rất lãng phí. Dù biết sự đời là thế, cái gì quản không nổi thì cấm là chắc nhất.
Nguyễn Xuân Lý
Bạn đang đọc nội dung bài viết Miếu Bà Cố Chủ Ở Hòn Sơn trên website Herodota.com. Hy vọng một phần nào đó những thông tin mà chúng tôi đã cung cấp là rất hữu ích với bạn. Nếu nội dung bài viết hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!