Theo truyền thống văn hóa Việt Nam, vào các ngày mùng 1 và 15 (ngày rằm) hàng tháng, người dân thường làm lễ cúng Phật, Thần linh và gia tiên. Vào ngày này người ta cũng đi chùa, ăn chạy, niệm phật, kiêng kỵ sát sinh để được phúc báo, giải trừ nghiệp chướng. Cúng ngày 1 và 15 Âm lịch còn được gọi là “cúng sóc vọng”.
Ngày mùng 1 và ngày 15
Cúng ngày 1 và 15 Âm lịch còn được gọi là cúng sóc vọng. Sóc nghĩa là 1, là khởi đầu. Vọng nghĩa là ngày rằm, là ngày mặt trăng và mặt trời đối xứng nhau ở hai cực, ngoài ra vọng cũng có nghĩa là trông xa, người xưa vì vậy cho rằng ngày vọng là ngày ánh sáng chan hòa, chiếu rọi muôn nơi, xua tan đi u ám, vì vậy mà ngày này con người cũng được tỉnh thức, tâm trí sáng rực, thoát khỏi u mê. Hơn nữa, chữ vọng trong “ước vọng” còn có nghĩa là sự cầu mong, nên ngày này người dân cũng lấy để cầu nguyện, truyền tải ước vọng của mình đến với thần linh.
Theo 3 tôn giáo chính của Việt Nam thời xưa là Nho giáo, Lão giáo và Phật giáo, ngày 1 và 15 Âm lịch hàng tháng cũng là ngày “Thiên-Địa khai thông” nghĩa là tất cả các chướng ngại giữa trời và đất đều được xóa bỏ, mọi sự hanh thông, sáng lạng nên thời gian này cũng là lúc Thần Phật, tổ tiên hiện hữu chứng giám cho lòng thành của con người.
Văn khấn ngày mùng 1 và 15 hàng tháng
Vào ngày này, các gia đình sắm lễ lên chùa cúng Phật, ở nhà cũng làm mâm cỗ cúng thần linh và gia tiên. Mâm cỗ không nên quá hào nhoáng, cầu kỳ mà cần chỉn chu, bài trí trang nghiêm, thể hiện lòng thành kính. Mâm lễ thường bao gồm hương, hoa, trầu, rượu và hoa quả tươi.
Văn khấn thần linh
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Lạy 3 lạy,
Con lạy chín phương Trời, mười Phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Đông Thần Quân.
Con kính lạy ngài Bản gia thổ địa Long Mạch.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức Tôn thần.
Con kính lạy ngài tiền hậu địa chủ tài thần.
Con kính lạy các Tôn thần cai quản trong khu vực này.
Tín chủ (chúng) con là: …..
Ngụ tại: …………………….
Hôm nay là ngày …..tháng …..năm …..
Tín chủ con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật, kim ngân trà quả đốt nén hương thơm dâng lên trước án.
Chúng con thành tâm kính mời: Ngài Kim Niên đương cai Thái Tuế chí đức Tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân, ngài Bản gia Thổ Địa. Long Mạch Tôn thần, các ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Phúc đức chính thần, các vị Tôn thần cai quản trong khu vực này.
Cúi xin các Ngài nghe thấu lời mời thương xót thương tín chủ giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù trì tín chủ chúng con toàn gia an lạc công việc hanh thông. Người người được bình an, lộc tài tăng tiến, tâm đạo mở mang, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Lạy 3 lạy
Văn khấn gia tiên
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Lạy 3 lạy
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo Quân cùng chư vị Tôn Thần.
Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển Tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ Khảo, Tổ Tỷ)
Tín chủ (chúng) con là: …..
Ngụ tại: …………………….
Hôm nay là ngày …..gặp tiết …..(ngày rằm, mồng một), tín chủ con nhờ ơn đức trời đất, chư vị Tôn thần, cù lao Tiên Tổ, thành tâm sắm lễ, hương, hoa trà quả, thắp nén tâm hương dâng lên trước án.
Chúng con kính mời: Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần.
Cúi xin các ngài giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ ….., cúi xin thương xót con cháu linh thiêng hiện về, chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ ngụ tại nhà này, đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, phù hộ cho gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, làm ăn phát tài, gia đình hòa thuận.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Lạy 3 lạy
Theo Văn Khấn Cổ Truyền – NXB Văn Hóa Thông Tin.