Top 11 # Xem Nhiều Nhất Văn Khấn Vía Bà Chúa Xứ Mới Nhất 5/2023 # Top Like

Điện thờ Bà Chúa Xứ.

Con đường từ Châu Đốc dẫn đến Miếu Bà Chúa Xứ.

Đã trở thành thông lệ, hàng năm vào tháng 4 âm lịch, mùa lễ vía Bà Chúa Xứ lại bắt đầu vào hội. Người dân trong vùng và các tỉnh khác bắt đầu hành hương về núi Sam (huyện Châu Đốc – tỉnh An Giang) vía Bà.

Trong dân gian tương truyền rằng: cách đây gần 200 năm, núi Sam còn hoang vu, cây cối rậm rạp, nhiều thú dữ, dân cư thưa thớt, giặc biên giới thường khuấy nhiễu. Một hôm, có một toán giặc leo lên núi Sam phát hiện được pho tượng cổ bằng đá rất đẹp. Động lòng tham, chúng tìm cách khiêng đi nhưng không thể nào xê dịch được. Sau hàng giờ vất vả với pho tượng, chúng tức giận đập phá làm gãy cánh tay trái pho tượng.

Sau khi chúng bỏ đi, trong làng có một bé gái đang đùa giỡn bỗng dưng ngồi lại, mặt đỏ bừng, đầu lắc lư, tự xưng là Chúa Xứ thánh Mẫu, nói với các bô lão: “Tượng Bà đang ngự trên núi, bị giặc phá hại, dân làng hãy đưa Bà xuống”. Dân làng kéo nhau lên núi, quả thật tượng Bà vẫn còn. Dân làng mừng rỡ tuyển chọn chín cô gái dẫn lên núi, xin phép Bà được đưa cốt tượng xuống. Xuống đến chân núi, tượng bỗng nặng trịch, các cô phải đặt xuống đất và không nhấc lên được nữa. Dân làng hiểu rằng Bà muốn ngự nơi làm lễ nên xin được Bà chấp thuận và lập miếu thờ. Hôm đó là ngày 25 tháng 4 âm lịch, dân làng lấy ngày này làm lễ vía Bà. Hiện nay, trên đỉnh núi Sam, vẫn còn vết tích một bệ đá Bà ngồi.

Ban đầu miếu Bà được cất đơn sơ bằng tre lá. Đến năm 1870, miếu được xây cất lại. Năm 1972, ngôi miếu mới được xây dựng theo qui mô lớn và hoàn chỉnh như hiện nay. Kiến trúc miếu có dạng chữ “quốc”, hình khối tháp dạng hoa sen nở, mái tam cấp ba tầng lầu, lợp ngói đại ống màu xanh, góc mái vút cao như mũi thuyền đang lướt sóng. Bên trong miếu có võ ca, chánh điện, phòng khách, phòng của Ban Quý tế…

Các hoa văn ở cổ lầu chính điện, thể hiện đậm nét nghệ thuật Ấn Độ. Phía trên cao, các tượng thần khỏe mạnh, đẹp đẽ giăng tay đỡ những đầu kèo. Các khung bao, cánh cửa đều được chạm trổ, khắc, lộng tinh xảo và nhiều liễn đối, hoành phi rực rỡ vàng son. Đặc biệt, bức tường phía sau tượng Bà, bốn cây cột cổ lầu trước chính điện gần như được giữ nguyên như cũ.

Tượng thờ này thuộc nền văn hóa Óc Eo, mang mô típ mỹ thuật Bà-la-môn giáo có nguồn gốc từ Ấn Độ, tương tự tượng Phật Bốn Tay ở chùa Linh Sơn (thị trấn Óc Eo, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang).

Các lễ cúng ở miếu Bà vẫn được duy trì theo nghi thức cổ truyền. Vào lúc nửa đêm 23 rạng 24 tháng 4 âm lịch, lễ tắm Bà được tiến hành khoảng hơn một giờ đồng hồ nhằm lau sạch bụi bặm sau một năm dài. Khoảng 4 đến 5 phụ nữ đứng tuổi, có uy tín trong làng tiến hành việc tắm Bà. Sau khi cởi áo mão, các vị dùng nước sạch có ngâm hoa nhài tỏa mùi thơm ngào ngạt để lau cốt tượng. Xong, xịt nước hoa rồi mặc áo mão mới cho Bà. Mặc dù công việc được thực hiện sau bức màn the nhưng có

Miếu Bà Chúa Xứ nằm dưới chân núi Sam.

hàng ngàn người chen chúc nhau đến chứng kiến ngoài vòng rào chánh điện.

Lễ túc yết và lễ xây chầu được tiến hành trong đêm 25 rạng 26 tháng 4 âm lịch, đây là cuộc lễ chính trong lễ hội vía Bà.

Đúng 0 giờ, cuộc lễ túc yết bắt đầu với sự điều khiển của chánh bái và bốn đào thầy. Lễ vật dâng cúng là một con heo trắng đã cạo mổ xong và một dĩa mao huyết tượng trưng cho con heo sống cùng với các mâm xôi, ngũ quả… trong tiếng nhạc lễ và chiêng trống trỗi lên từng hồi, ông chánh bái và các đào thầy dâng hương, dâng rượu, đọc văn tế, dâng trà. Lễ xây chầu được nối tiếp khi ông chánh bái cầm nhành dương vãi nước và đọc: “Nhất xái thiên thanh, nhị xái địa ninh, tam xái nhơn đường, tứ xái qui diệt hình” (có nghĩa – thứ nhất vãi lên trên trời xanh mong điều cao đẹp; thứ hai vãi xuống đất cho được màu mỡ, trúng mùa; thứ ba vãi loài người được trường thọ; thứ tư vãi diệt loài quỉ dữ). Xong, chánh bái ca công nổi trống ba hồi. Đoàn hát bộ trên sân khấu trước chánh điện đã chuẩn bị sẵn, nổi trống theo và kéo màn trình diễn. Đến 4 giờ sáng ngày 27 tháng 4 âm lịch, lễ chánh tế được tiến hành như lễ túc yết nhưng đơn giản hơn.

Lễ hội miếu Bà Chúa Xứ đang ngày càng chứng tỏ là một lễ hội văn hóa dân gian lớn ở Nam Bộ. Mỗi năm thu hút gần 2 triệu lượt khách thập phương về hành lễ. Khách về đây không những chỉ xin lộc của Bà mà còn muốn tận mắt được chứng kiến những chứng tích lịch sử dân tộc khác nữa mà cha ông ta đã dày công vun dựng trên vùng đất An Giang.

Bài: Hữu Thành – Ảnh: Minh Quốc

Miếu Bà Chúa xứ núi Sam luôn thu hút đông du khách trong và ngoài nước.

Phát triển du lịch và bảo tồn nghiêm ngặt di tích, thắng cảnh

Có núi Sam cao 284 m cùng quần thể di tích kiến trúc, văn hóa nổi tiếng như miếu Bà Chúa xứ, chùa Tây An, lăng Thoại Ngọc Hầu, chùa Hang… KDLQG Núi Sam là điểm đến tiêu biểu của vùng đồng bằng sông Cửu Long, thu hút đông khách du lịch, người hành hương viếng thăm hằng năm, nhất là vào dịp tháng tư âm lịch với lễ hội vía Bà Chúa xứ núi Sam, một lễ hội lâu đời, mang đậm giá trị văn hóa tâm linh tín ngưỡng của vùng sông nước miền Tây Nam Bộ. Tại một hội thảo gần đây, các nhà nghiên cứu của Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Ðại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) đã nhận xét: Châu Ðốc là nơi hội tụ đầy đủ điều kiện để hình thành và phát triển hoạt động du lịch văn hóa tâm linh bởi có một không gian như quần thể di tích núi Sam cùng nhiều hoạt động tín ngưỡng, trong đó có các lễ hội mang sức lan tỏa rộng như lễ hội vía Bà Chúa xứ.

Theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Châu Ðốc Trần Quốc Tuấn, một trong những yếu tố để KDLQG Núi Sam và lễ hội vía Bà Chúa xứ trở nên linh thiêng, được khách thập phương biết đến là pho tượng Bà Chúa xứ cổ xưa trên đỉnh núi Sam được phát hiện thời nhà Nguyễn, sau đó được chính quyền và nhân dân thỉnh đưa tượng xuống chân núi lập miếu thờ. Năm 1938, nhà khảo cổ học người Pháp Lu-ít Man-lơ-rê đã khảo sát tượng Bà Chúa xứ và kết luận tượng có từ thời trung cổ, mang tính chất tượng thần Xi-va. Lễ hội vía Bà Chúa xứ núi Sam đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là lễ hội cấp quốc gia và đến năm 2014 được công nhận là di sản phi vật thể cấp quốc gia. Năm 2008, Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam xác lập tượng Bà Chúa xứ là tượng đá bằng sa thạch xưa và lớn nhất Việt Nam. Cùng với miếu và tượng Bà Chúa xứ gắn lễ hội vía Bà còn có các hoạt động đi kèm mang đậm bản sắc văn hóa vùng sông nước như đua thuyền rồng, thả đèn hoa trên ngã ba sông Châu Ðốc, tái dựng lễ rước tượng Bà từ đỉnh núi Sam xuống chân núi…

Ngày 27-12-2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KDLQG Núi Sam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Ngay sau đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký quyết định công nhận KDLQG Núi Sam với quy hoạch rộng khoảng 1.500 ha.

Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Nguyễn Thanh Bình nhấn mạnh, việc Thủ tướng phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển KDLQG Núi Sam có ý nghĩa chính trị, kinh tế, xã hội quan trọng với địa phương, là tiền đề để tỉnh tiếp tục quy hoạch chi tiết tám phân khu du lịch nhằm khai thác hợp lý thế mạnh về du lịch văn hóa tâm linh, kết hợp đầu tư khai thác phát triển các loại hình du lịch vui chơi giải trí, khám phá, thể thao và nghỉ dưỡng để trở thành một điểm đến du lịch có chất lượng, có khả năng cạnh tranh cao và khắc phục tính thời vụ trong hoạt động du lịch thời gian qua. Ðồng thời, đặt nhiệm vụ An Giang vừa phát triển du lịch nhưng phải bảo tồn nghiêm ngặt và phát huy giá trị hệ thống di tích, thắng cảnh; bảo vệ tài nguyên, môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu, gắn với nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc phòng, kết hợp hài hòa với các mục tiêu phát triển về kinh tế và an sinh…

Ðể xứng tầm khu du lịch quốc gia

Trước kia, KDLQG Núi Sam là vùng xa xôi, cách trở sông nước, cho nên lượng khách tương đối giới hạn, chỉ đón khoảng vài chục nghìn lượt khách mỗi năm. Nhưng từ sau năm 2000, lượng người hành hương, khách du lịch trong nước và quốc tế ngày càng tăng cao; đến năm 2013, KDLQG Núi Sam đã đón hơn 3,5 triệu lượt khách.

Tuy nhiên, lượng du khách tăng cũng kéo theo các tiêu cực xã hội như bán hàng rong, đeo bám, chặt chém du khách, lừa đảo, móc túi, tệ nạn ăn xin, xả rác bừa bãi, buôn bán lấn chiếm lòng lề đường… tác động tiêu cực đến bộ mặt văn hóa, văn minh du lịch núi Sam. Ðây cũng là vấn đề mà các cơ quan chức năng tỉnh An Giang và các cấp chính quyền thành phố Châu Ðốc đã có những bước chỉ đạo thực hiện quyết liệt, mạnh mẽ để bảo đảm an ninh, an toàn cho du khách, tạo nên hình ảnh một Châu Ðốc văn minh, hiện đại. Trong những năm gần đây, chính quyền thành phố đã kiên quyết chấn chỉnh, dẹp bỏ các tệ nạn ở khu vực núi Sam, lắp các ca-mê-ra theo dõi hoạt động vi phạm lấn chiếm lề đường, móc túi, chèo kéo du khách…

KDLQG Núi Sam hấp dẫn bởi tài nguyên du lịch, nổi bật là địa hình núi đá nổi giữa vùng đồng bằng trù phú, liền kề hệ thống kênh rạch tạo nên cảnh quan thiên nhiên độc đáo; giá trị tâm linh tín ngưỡng gắn lễ hội vía Bà Chúa xứ và giá trị lịch sử, văn hóa gắn với quần thể di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng cấp quốc gia,… Thời gian qua, hoạt động du lịch tại KDLQG Núi Sam đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế – xã hội địa phương và của tỉnh. Lượng khách đến núi Sam từ năm 2015 trở về sau ngày càng tăng; tổng thu từ khách du lịch cũng tăng mạnh, cụ thể: năm 2008 chỉ đạt 95 tỷ đồng nhưng đến năm 2017 đạt khoảng 500 tỷ đồng. KDLQG Núi Sam đã góp phần tạo công ăn việc làm cho hàng chục nghìn người, tăng thu nhập và nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân địa phương. Bộ mặt đô thị khang trang, văn minh, hiện đại hơn. Ðổi thay nhất là đường Tân lộ Kiều Lương dẫn vào núi Sam ngày xưa nhỏ hẹp nay đã thành đại lộ thênh thang, phố xá mọc lên sầm uất.

Mới đây, tỉnh An Giang đã ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Quy hoạch tổng thể phát triển KDLQG Núi Sam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Theo đó, thời gian tới thực hiện tốt công tác xã hội hóa trong thu hút đầu tư cho KDLQG Núi Sam, phấn đấu đến trước năm 2025, phát triển khu du lịch Núi Sam đáp ứng các tiêu chí của KDLQG và đến năm 2030, có hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật tương đối đồng bộ, hiện đại; sản phẩm du lịch đa dạng, đưa du lịch Châu Ðốc trở thành thương hiệu lớn về du lịch văn hóa tâm linh, một điểm đến quan trọng của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Phấn đấu đến năm 2025 đón khoảng sáu triệu lượt khách, tổng thu du lịch đạt hơn 2.600 tỷ đồng; tạo việc làm cho hơn 5.000 lao động trực tiếp. Ngành du lịch An Giang và Châu Ðốc sẽ đẩy mạnh liên kết, tăng cường công tác quảng bá, xúc tiến để thu hút nguồn vốn đầu tư từ các tổ chức, cá nhân trong nước, thúc đẩy phát triển các mô hình liên doanh, liên kết phù hợp để huy động mọi nguồn lực xã hội đầu tư phát triển du lịch gắn với bảo đảm an ninh, quốc phòng và trật tự, an toàn xã hội vùng biên giới, có chính sách ưu tiên những dự án đầu tư có quy mô và dịch vụ chất lượng cao, thân thiện với môi trường, góp phần tạo thương hiệu cho KDLQG Núi Sam. Tỉnh cũng kêu gọi đầu tư xây dựng các trung tâm thương mại, nhà hàng, khách sạn, resort, chợ đặc sản, siêu thị, trung tâm mua sắm hiện đại tại Châu Ðốc để du khách đến tham quan có nơi mua sắm, giải trí.

Ngành du lịch An Giang sẽ tăng cường chính sách kích cầu thị trường khách du lịch trong nước vào mùa thấp điểm nhằm khắc phục tính thời vụ của du lịch núi Sam, tập trung thu hút khách trong từng phân đoạn thị trường du lịch, gắn du lịch lễ hội kết hợp với hành hương; chú ý thị trường khách trẻ tuổi yêu thích khám phá, trải nghiệm thể thao, sinh thái nông nghiệp, tham quan vườn ươm, trang trại.

Với khách quốc tế, sẽ chú trọng phát triển thị trường du lịch theo đường bộ từ Thái-lan và Cam-pu-chia qua các cửa khẩu quốc tế của An Giang, ưu tiên phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa – tâm linh, trong đó mục đích chính là việc hành hương, lễ tại Bà Chúa xứ, lăng Thoại Ngọc Hầu và các điểm di tích khác. Ðồng thời, triển khai có hiệu quả chương trình liên kết hợp tác phát triển du lịch giữa An Giang và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, TP Hồ Chí Minh; liên kết và mở rộng thị trường khai thác du lịch các tỉnh Ðông Nam Bộ – Tây Nguyên cùng các tuyến du lịch liên tỉnh và quốc tế.

Hằng năm, cứ đến hạ tuần tháng 4 âm lịch, vùng Bảy Núi tỉnh An Giang trở nên đông đúc hơn bao giờ hết. Du khách đến đây không chỉ tham quan những danh lam, thắng cảnh nổi tiếng mà còn hành hương để vía bà Chúa Xứ Núi Sam, một lễ hội đã được nâng lên thành lễ hội cấp quốc gia…

Lễ hội vía bà Chúa Xứ núi Sam, thị xã Châu Ðốc, An Giang là một hoạt động tín ngưỡng dân gian có từ lâu đời, diễn ra hằng năm tại miếu bà Chúa Xứ thuộc xã Vĩnh Tế (nay là phường núi Sam). Ông Trần Văn Huê, du khách từ TP. Hồ Chí Minh cho biết rất ấn tượng khi đến tham quan nơi đây và thấy ngôi miếu rất đẹp. Đặc biệt, tín ngưỡng dân gian của người dân Nam bộ rất ấn tượng. Nó giúp mọi người có tính cộng đồng, cùng chia sẻ khó khăn. Do đó, cần được gìn giữ, lưu truyền cho các thế hệ sau.

Trong tín ngưỡng của người Việt, bà Chúa Xứ rất được tôn kính. Cũng chẳng ai rõ lai lịch của thần, ngoài đức tin rằng, bà là người trời được sai xuống cứu dân độ thế, canh giữ bờ cõi. Bà là một trong 6 nữ thần bất tử theo tín ngưỡng dân gian (Bà chúa Bầu, bà chúa Liễu, bà chúa Tó, bà chúa Kho, bà chúa Ngọc, bà chúa Xứ). Theo thời gian, lễ hội vía bà Chúa Xứ không còn nằm gọn hẹp trong tín ngưỡng của những người dân vùng Bảy Núi mà đã trở nên phổ biến hơn với người dân của cả nước.

Năm nay, lễ hội vía Chúa Xứ Núi Sam sẽ diễn ra từ ngày 31-5 đến 5-6 (tức ngày 22-4 đến 27-4 âm lịch). Vẫn theo nghi thức truyền thống với hai phần là phần lễ và phần hội. Phần lễ gồm các hoạt động chính như Lễ phục hiện rước tượng Bà; Lễ tắm Bà; Lễ thỉnh sắc Thần Thoại Ngọc Hầu, tức rước sắc và bài vị Thoại Ngọc Hầu cùng hai phu nhân từ lăng Thoại Ngọc Hầu (Sơn lăng) về miếu Bà, sau đó là Lễ Túc yết (tức dâng lễ vật và tiến hành cúng Bà) và lễ “Xây chầu” mở đầu cho việc hát bội tại Võ ca của miếu; Lễ Chánh tế và lễ Hồi sắc.

Ông Thái Công Nô, Phó Ban Quản trị Lăng miếu bà Chúa Xứ Núi Sam cho biết năm nay, ngoài các hoạt động theo truyền thống của lễ hội còn có các hoạt động thể thao dân gian như đua thuyền, đẩy cây, đập nồi, kéo co, hội thao leo núi. Những hủ tục về mê tín dị đoan, đốt vàng mã đã đượcc tuyên truyền để người dân hạn chế, giảm bớt.

Chương trình Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam năm nay được Ban Tổ chức đầu tư công phu nhằm tôn vinh và quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống. Thông qua các hoạt động lễ hội, tạo sức hút không chỉ đối với đối tượng du khách, khách hành hương mà còn là cơ hội lớn cho thị xã Châu Đốc tiếp tục giới thiệu, quảng bá các di tích, thắng cảnh, thế mạnh tiềm năng về dịch vụ, du lịch và thương mại để thu hút đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, chỉnh trang đô thị.

Ông Huỳnh Văn Đường, Phó chủ tịch UBND thị xã Châu Đốc cho biết thêm: “Chúng tôi tập trung đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm; tập trung các hoạt động trong lễ hội nhằm tôn vinh giá trị truyền thống văn hóa lịch sử dân tộc, nhất là nét đẹp của Châu Đốc”.

Đến với lễ hội vía bà Chúa Xứ Núi Sam, du khách sẽ được tham quan một nơi đang lưu giữ 2 lỷ lục Việt Nam đó là ngôi miếu lớn nhất Việt Nam và tượng bà bằng đá sa thạch xưa và lớn nhất Việt Nam. Lễ hội vía bà Chúa Xứ Núi Sam đã và đang là một hoạt động du lịch lớn nhất tại khu vực ĐBSCL và thu hút rất nhiều du khách gần xa.

​Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được tổ chức vào cuối tháng 4 âm lịch hằng năm thu hút hàng triệu lượt người đến tham quan, chiêm bái, tạo nên một mùa lễ hội nhộn nhịp, sôi động tại miếu Bà Chúa Xứ, thị trấn Châu Đốc, tỉnh An Giang.

Giai thoại về Bà Chúa Xứ

Vào những năm 1820, quân Xiêm thường xuyên quấy nhiễu biên giới nước ta. Khi đến núi Sam, trông thấy tượng Bà, chúng hì hục dùng đủ mọi cách để khiêng tượng Bà xuống núi, nhưng khi vừa đi được một đoạn ngắn thì kì lạ thay, tượng Bà bỗng nặng trĩu đến cả chục binh sĩ trai tráng cũng không thể bê nổi. Khi đó, một tên trong đám giặc nổi giận, đạp vào cốt tượng làm gãy một phần cánh tay bên trái và ngay lập tức bị trừng phạt đau đớn.

Một thời gian sau, nhiều người trong làng luôn mơ thấy tượng Bà hiện về tự xưng là Bà Chúa Xứ, báo mộng dân làng khiêng bà xuống núi lập miếu thờ, bà sẽ phù hộ cho mưa thuận gió hòa, bảo vệ dân làng khỏi nạn giặc cỏ. Vậy là cả làng lên khiêng tượng Bà Chúa Xứ xuống núi để xây miếu thờ cúng, nhưng không hiểu sao tất cả thanh niên lực lưỡng trong làng cũng không thể bê tượng Bà lên. Khi ấy, một cô gái tự xưng là Chúa Xứ Thánh Mẫu và báo rằng Bà chỉ cần 9 cô gái đồng trinh khiêng bà. Quả nhiên, 9 cô gái di chuyển Bà một cách dễ dàng và khi xuống đến chân núi, tượng Bà trở nên nặng không thể di chuyển được, dân làng hiểu rằng Bà đã chọn vị trí này để làm miếu cho mình.

Tượng Bà cao khoảng 1m65, theo nhà khảo cổ học người Pháp Malleret đến nghiên cứu vào năm 1941, tượng Bà thuộc loại tượng thần Visnu, tạc dáng người ngồi nghĩ ngợi quý phái vương giả. Chất lượng bằng đá son, có giá trị nghệ thuật cao, có thể được tạc vào cuối thế kỷ VI. Theo một số nghiên cứu khác, tượng Bà là pho tượng Phật đàn ông của người Khmer, bị bỏ quên lâu đời trên đỉnh núi Sam. Người Việt đưa tượng vào miếu, điểm tô lại trở thành Bà Chúa Xứ quyền thế. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, tượng Bà Chúa Xứ vẫn là còn là điều bí ẩn.

Ban đầu, miếu Bà Chúa Xứ được xây dựng khá sơ sài, nằm trên vùng đất trũng và lợp bằng lá tre, lưng quay về vách núi, chánh điện nhìn ra con đường làng và cánh đồng bát ngát. Trải qua nhiều lần trùng tu, đến năm 1992, di tích quốc gia miếu Bà Chúa Xứ hoàn thành khá quy mô với khu Đông Lang, Tây Lang, chánh điện, nhà khách… Ngay lối chánh điện có đôi câu đối thể hiện quyền uy linh thiên của Bà Chúa Xứ:

Cầu tất ứng, thí tất linh, mộng trung chỉ thịXiêm khả kinh, Thanh khả mộ, ý ngoại nan lượng.Dịch nghĩa là:Cầu tất được, ban nhất định linh, báo mộng cho biếtNgười Xiêm phải sợ, người Thanh phải nể, không thể tưởng tượng nổi.

Độc đáo Lễ hội Bà Chúa Xứ

Sau khi xây dựng, miếu được một người trông nom cai quản gọi là Từ. Ban đầu, các hoạt động cúng bái còn khá lẻ tẻ và đơn sơ, tuy nhiên sau năm 1870, khi miếu được trùng tu khang trang đã thu hút người dân thập phương nên Lễ hội Bà Chúa Xứ từ đó cũng trở nên phổ biến. Lễ hội được bắt đầu từ đêm 23/4 đến ngày 27/4 âm lịch, ngày chính vía là 25/4 âm lịch, là ngày tượng Bà an vị sau khi khiêng xuống núi. Các nghi thức cúng bái sẽ được các hương chức trong làng thực hiện theo nghi thức cổ truyền. Trước khi cử hành các nghi thức, vào ngày 10/3 âm lịch hàng năm, Ban quản trị miếu bầu ra chủ lễ với các tiêu chí như ngoài 60 tuổi và vẫn khỏe mạnh, còn đủ vợ đủ chồng, con cái đông đủ cả trai cả gái và đạo đức tốt.

Vào đêm 23/4, rạng sáng 24/4, Lễ tắm Bà được tiến hành theo nghi thức trang trọng. Tượng Bà sẽ được lau bằng nước thơm, thay y phục mới, còn y phục cũ sẽ được cắt nhỏ và ban cho khách trẩy hội như một hình thức cầu an, cầu may.

Lễ thỉnh sắc Thoại Ngọc Hầu về miếu Bà được tiến hành lúc 15h ngày 24/4 âm lịch. Tương truyền, Thoại Ngọc Hầu là một danh tướng lẫy lừng thời Nguyễn, từng là trấn thủ trấn Vĩnh Thanh, người có công lớn trong công cuộc khẩn hoang lập ấp, đào kênh đắp đường, xây dựng và bảo vệ vùng đất mới. Một trong những đóng góp to lớn nhất của Thoại Ngọc Hầu chính là lộ núi Sam – Châu Đốc dài 5km, xây dựng từ năm 1826 đến 1827, huy động gần 4500 nhân công. Sau khi hoàn thành, ông cho khắc bia “Châu Đốc Tân Lộ Kiều Lương” dựng tại núi Sam năm 1828 để kỷ niệm. Ngày nay, tấm bia không còn nhưng còn văn bia trong sử sách. Các bô lão trong làng và Ban quản trị miếu mặc lễ phục chỉnh tề sang lăng Thoại Ngọc Hầu làm Lễ thỉnh sắc rước bài vị của Ngọc Hầu Nguyễn Văn Thoại để tỏ lòng biết ơn người có công khai phá vùng đất hoang vu này.

Lễ Túc Yết được tổ chức vào đêm 25, rạng sáng 26/4 âm lịch. Lễ được tiến hành theo trình tự: dâng hương, chúc tửu, hiến trà, đọc văn tế. Cuối cùng, văn tế được hóa cùng một ít giấy vàng mã. Tiếp ngay sau Lễ Túc Yết là đến Lễ Xây Chầu – Hát Bội do một người sành nghi lễ và có uy tín trong Ban tế tại miếu Bà thực hiện cùng đào kép hát bội cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.

Lễ Chánh tế được diễn ra vào 4 giờ sáng ngày 26/4 và cuối cùng, chiều ngày 27/4 sẽ đưa sắc Thoại Ngọc Hầu về lăng.

Phần hội diễn ra rất sôi nổi đan xen với phần lễ, các hoạt động văn hóa nghệ thuật dân gian được biểu diễn như múa lân, múa mâm thao, múa đĩa chén… thu hút sự chú ý và tham gia của du khách thập phương. Lễ khai hội thường tổ chức vào trước đêm Lễ tắm Bà, tức là phần trước lễ truyền thống. Chương trình khai hội khá đặc sắc, phong phú với các tiết mục được sân khấu hóa như biểu diễn lân sư rồng, diễu hành xe hoa hay ca múa nhạc dân tộc Khmer. Sau đó, Lễ phục hiện sẽ được tiến hành với ý nghĩa tái hiện bối cảnh rước tượng Bà từ đỉnh núi Sam theo truyền thuyết.

Hàng năm, miếu Bà Chúa Xứ thu hút hàng nghìn khách thập phương đến hành hương chiêm bái, đóng góp cho việc tôn tạo miếu. Ngoài việc trùng tu miếu, Ban quản lý sử dụng một phần số tiền đóng góp để làm phúc lợi xã hội.

Nhờ có Lễ Bà Chúa Xứ, hàng năm, những người tham gia lễ hội đã giúp tạo nguồn thu nhập cho người dân địa phương, đời sống dần trở nên ổn định hơn.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ vẫn luôn là nét văn hóa cộng đồng đặc sắc của các dân tộc, nét hành hương tâm linh đặc trưng của Nam bộ. Ý nghĩa của Lễ hội không chỉ dừng lại ở văn hóa tâm linh mà còn thể hiện niềm tự hào dân tộc với những trang sử vẻ vang chói lọi cũng như các đóng góp cho xã hội. Du khách đến với Lễ hội không chỉ là tham gia một nét văn hóa vùng miền, mà còn tận mắt chứng kiến các chứng tích lịch sử mà ông cha ta đã dày công xây dựng và giữ gìn.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được công nhận là Lễ Hội cấp Quốc gia từ năm 2001. Ngày 8/6/2015, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, UBND tỉnh An Giang, TP Châu Đốc (An Giang) tổ chức Lễ đón Bằng Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam theo Quyết định số 4205/QĐ-BVHTTDL.